UWAGA: każdy Kościół lokalny może mieć nieco inne podejście do organizacji posługi diakonów stałych. Poniższe informacje dotyczą archidiecezji katowickiej
INSTRUKCJA ARCYBISKUPA KATOWICKIEGO NA TEMAT POSŁUGI DIAKONÓW STAŁYCH W ARCHIDIECEZJI KATOWICKIEJ
Istotą posłannictwa diakonów jest służba (diakonia), do której wykonywania diakoni wzmocnieni są łaską sakramentu święceń. W odniesieniu do wypełniania tejże posługi w Archidiecezji Katowickiej ustala się dla diakonów stałych następujące normy:
- Diakon stały z chwilą przyjęcia święceń staje się duchownym inkardynowanym do Archidiecezji Katowickiej (por. kan. 266 Kodeksu prawa kanonicznego). Swoją posługę wykonuje pod jurysdykcją Arcybiskupa Metropolity Katowickiego w tym wszystkim, co dotyczy duszpasterstwa, sprawowania kultu Bożego oraz dzieł apostolatu w zakresie przewidzianym udzieloną mu misją kanoniczną.
- Diakon stały wypełnia wszystkie posługi i zadania w parafii, do której zostaje posłany przez Arcybiskupa Metropolitę Katowickiego – zasadniczo jest to parafia jego zamieszkania.
- Diakon stały powołany jest do głoszenia wiernym słowa Bożego i asystowania podczas różnych celebracji liturgicznych. Konkretny zakres jego zadań w parafii określa proboszcz, pamiętając, że diakon stały może udzielać chrztu świętego , komunii świętej, przewodniczyć obrzędom żałobnym i pogrzebowym na cmentarzu oraz przewodniczyć liturgii godzin, a także sprawować sakramentalia.
- Stałe obowiązki poza parafią wskazaną w dekrecie nadania urzędu duszpasterskiego diakon może podjąć jedynie za zgodą Arcybiskupa Metropolity Katowickiego. O ile zaś nie zostało to określone wprost w dekrecie i nie będzie się wiązało z zaniedbaniem obowiązków rodzinnych lub duszpasterskich wobec stałego miejsca posługiwania, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby diakon stały okazjonalnie pomagał duszpastersko (np. przyjmując zastępstwo, wygłaszając rekolekcje) w innym miejscu (parafii, ośrodku) niż to, do którego został posłany.
- Diakon stały inkardynowany do Archidiecezji Katowickiej może na jej terenie asystować przy zawieraniu małżeństw, każdorazowo uzyskując delegację właściwego duszpasterza, zgodnie z normami kan. 1108 i 1111 KPK .
- Szczególnym zadaniem diakona stałego jest poświęcanie się dziełom miłosierdzia i pomoc potrzebującym (por. Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium”, nr 29) oraz włączanie się w różnorakie działania duszpasterskie.
- Diakon stały posłany na mocy święceń do pełnienia służby w Kościele zobowiązany jest do przyczyniania się do wzrostu świętości Kościoła poprzez prowadzenie świętego życia (por. kan. 210 Kodeksu prawa kanonicznego), czyli do dbałości o wzrost w doskonałej miłości (por. Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium”, 40, Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Pastores dabo vobis”, nr 20).
- W formacji diakona stałego szczególne miejsce zajmują: Arcybiskup Metropolita Katowicki, proboszcz własnej parafii, opiekun diakonów stałych w Archidiecezji Katowickiej, wspólnota, w której diakon pełni posługę oraz jego rodzina. Środkami formacji duchowej diakona stałego są: dni skupienia, okazjonalne spotkania wyznaczone przez opiekuna diakonów stałych oraz coroczne rekolekcje przeżywane wspólnie z rodziną (pierwszeństwo powinny mieć rekolekcje przygotowane przez opiekuna diakonów stałych; dopuszcza się też inne formy, jak: rekolekcje oazy rodzin czy inne propozycje domów rekolekcyjnych kierowane do małżeństw i rodzin).
- Żonaty diakon stały powinien dbać o formację żony i dzieci. Diakon i jego żona winni być żywym przykładem miłości i wierności małżeńskiej. Ich życie winno być świadectwem tego, jak obowiązki rodzinne, praca i posługiwanie mogą być zharmonizowane w służbie misji Kościoła. Wskazane jest, aby diakon stały wraz ze swoją rodziną należał do ruchów czy wspólnot kościelnych, które ukierunkowane są na formację małżeństw i rodzin.
- Diakon stały zachęcany jest co celebracji całości liturgii godzin, zaś zobowiązany – do codziennego celebrowania jutrzni i nieszporów. Zaleca się również, by każdego dnia odprawiał medytację oraz nawiedzał Najświętszy Sakrament oraz odmawiał kompletę.
- Diakon stały powinien dbać także o formację intelektualną, której służą systematyczne: lektura Pisma Świętego, lektura tekstów Magisterium, studium ksiąg liturgicznych, udział w kursach i szkoleniach organizowanych przez instytucje kościelne.
- Diakon stały – włączony w szeregi duchowieństwa Archidiecezji Katowickiej – w kwestiach polityczno-społecznych kieruje się katolicką nauką społeczną, wskazaniami Konferencji Episkopatu Polski i nauczaniem Arcybiskupa Metropolity Katowickiego.
- Zgodnie z duchem kan. 278 § 3 Kodeksu prawa kanonicznego diakon stały nie angażuje się bezpośrednio w działalność polityczną, samorządową i związkową.
- Diakon stały utrzymuje się z dochodów pochodzących ze swojej pracy zawodowej. Jeśli jednak diakon poświęca się w pełni posłudze na rzecz Kościoła i nie prowadzi czynnego życia zawodowego, przez co nie czerpie dochodów z innego źródła utrzymania, powinien być wynagradzany przez wspólnotę Kościoła w taki sposób, aby był w stanie zapewnić utrzymanie sobie i swojej rodzinie. Wskazane jest, by diakon stały w takiej sytuacji był umocowany umową o pracę, zawartą z instytucją kościelną, w której wypełnia swoje zadania.
- Strojem diakona stałego archidiecezji katowickiej jest strój świecki. Podczas pełnienia posługi liturgicznej strojem tym jest – zgodnie z normami liturgicznymi – alba i stuła odpowiedniego koloru noszona z lewego ramienia na prawy bok lub alba, stuła i dalmatyka. Diakon może także być ubrany w kapę, gdy przewodniczy niektórym czynnościom liturgicznym.
- Diakon stały nie używa w odniesieniu do siebie formy „ksiądz”, a jedynie określenia „diakon”, dodając swoje imię i nazwisko.
- Każdy diakon stały na początku roku kalendarzowego, w którym kończy 67. rok życia, składa rezygnację z pełnionego urzędu i poddaje się pod decyzję Arcybiskupa Metropolity Katowickiego, który z uzasadnionych powodów może wcześniej odwołać diakona lub zadecydować o przyjęciu jego rezygnacji w terminie późniejszym, jednak nie po 75. roku życia. Po przyjęciu rezygnacji, w zależności od stanu zdrowia i za przyzwoleniem Arcybiskupa Metropolity Katowickiego, diakon stały może dalej dobrowolnie wykonywać niektóre posługi wynikające ze święceń. Nie jest do tego zobowiązany, ale może brać udział w dniach skupienia duchownych i spotkaniach formacyjnych.
- W przypadku śmierci diakona stałego małżonka i nieletnie dzieci zmarłego diakona stałego powinni zostać otoczeni skoordynowaną opieką parafii miejsca jego ostatniej posługi i Archidiecezji Katowickiej. W sprawach organizacji pogrzebu zmarłego diakona (miejsce pochówku, przebieg uroczystości żałobnych) decyduje jego małżonka, a jeśli był wdowcem – dzieci. Jeśli zaś ich nie ma, osoby wskazane w ważnie sporządzonym testamencie. W każdym jednak przypadku współdziałając z proboszczem parafii miejsca jego ostatniej posługi. Jeśli życzeniem diakona było, aby został pochowany w szatach liturgicznych, należy to uszanować.
- Wszystkie kwestie sporne lub nieokreślone przez prawo Kościoła i niniejszy dokument w odniesieniu do diakonów stałych posługujących w Archidiecezji Katowickiej rozstrzyga Arcybiskup Metropolita Katowicki. Do niego należy pełna władza zwyczajna, własna i bezpośrednia w powyższej materii.
- Niniejsza Instrukcja znosi dotychczasowy „Status diakona stałego w archidiecezji katowickiej” oraz inne wcześniejsze rozporządzenia dotyczące tej materii.
- Instrukcja wchodzi w życie z dniem 15 października 2024 roku.